سامانه ساعد

قانون سند الحاقی( پروتکل) حفاظت از تنوع زیستی الحاقی به کنوانسیون چهارچوب حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر مصوب ۱۴‍۰‍۰/‍۰۷/۲۵ مجلس شورای اسلامی

رونوشت متن

شماره۱۱/۷۴۸۳۷ـ ۱۱۱ ۱۴۰۰/۹/۶

حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای دکتر سیدابراهیم رئیسی

ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران

عطف به نامه شماره ۵۶۳۱۲/۱۷۲۱۴۱ مورخ ۱۳۹۷/۱۲/۲۰ در اجرای اصل یکصد و بیست و سوم (۱۲۳) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قانون سند الحاقی( پروتکل) حفاظت از تنوع زیستی الحاقی به کنوانسیون چهارچوب حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر که با عنوان لایحه به مجلس شورای اسلامی تقدیم شده بود، با تصویب در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ ۱۴۰۰/۷/۲۵ و تأیید شورای محترم نگهبان، به پیوست ابلاغ می شود.

رئیس مجلس شورای اسلامی ـ محمدباقر قالیباف

شماره۱۰۲۸۱۵ ۱۴۰۰/۹/۸

سازمان حفاظت محیط زیست

در اجرای اصل یکصد و بیست و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به پیوست «قانون سند الحاقی (پروتکل) حفاظت از تنوع زیستی الحاقی به کنوانسیون چهارچوب حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر» که در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ بیست و پنجم مهرماه یکهزار و چهارصد مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۱۴۰۰/۸/۱۹ به تأیید شورای نگهبان رسیده و طی نامه شماره ۱۱/۷۴۸۳۷ـ ۱۱۱ مورخ ۱۴۰۰/۹/۶ مجلس شورای اسلامی واصل گردیده، جهت اجرا ابلاغ می گردد.

با توجه به اصل یکصد و بیست و پنجم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اجرای مفاد موافقتنامه منوط به انجام تشریفات مندرج در ماده (۲۴ و (۲۵) موافقتنامه می باشد.

رئیس جمهور ـ سیدابراهیم رئیسی

قانون سند الحاقی (پروتکل) حفاظت از تنوع زیستی الحاقی به کنوانسیون چهارچوب حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر

مادهواحده ـ سند الحاقی(پروتکل) حفاظت از تنوع زیستی الحاقی به کنوانسیون چهارچوب حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر به شرح پیوست تصویب و اجازه مبادله اسناد آن داده می شود.

تبصره ـ رعایت اصول هفتاد و هفتم (۷۷)، یکصد و بیست و پنجم (۱۲۵) و یکصد و سی و نهم (۱۳۹) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اجرای مواد (۲۲) و (۲۴) این سند الحاقی(پروتکل) الزامی است.

بسمالله الرحمن الرحیم

سند الحاقی (پروتکل) حفاظت از تنوع زیستی الحاقی

به کنوانسیون چهارچوب حفاظت از محیطزیست دریایی دریای خزر

مقدمه

دولتهای ساحلی دریای خزر:

جمهوری آذربایجان

جمهوری اسلامی ایران

جمهوری قزاقستان

فدراسیون روسیه

ترکمنستان

که از این پس«طرف های متعاهد» خوانده میشوند،

و طرفهای متعاهد کنوانسیون چهارچوب حفاظت از محیطزیست دریایی دریای خزر، منعقده در تهران به تاریخ ۱۳۸۲/۸/۱۳ برابر با ۴ نوامبر ۲۰۰۳ میلادی میباشند (که از این پس «کنوانسیون» نامیده میشود)؛

با عزم به اجرای کنوانسیون و طبق بند (۲) ماده (۱۴) آن که به منظور انجام اقدامات لازم برای حمایت، حفاظت و احیای منابع زیستی دریایی، همکاری در جهت تدوین سندهای الحاقی را تصریح مینماید؛

بهعنوان طرفهای متعاهد کنوانسیون سازمان ملل متحد در خصوص تنوعزیستی، مورخ ۱۵ خرداد ۱۳۷۱ هجری شمسی برابر با ۵ ژوئن ۱۹۹۲ میلادی؛

با آگاهی از این که دریای خزر یک زیستبوم بینظیر است و شمار زیادی از زیستگاهها و گونههایی با اهمیت فراوان ملی، منطقهای و جهانی که نیازمند حمایت، حفاظت و احیاء هستند را در بر می گیرد و لزوم تضمین استفاده پایدار و منطقی از منابعزیستی؛

با در نظر گرفتن فشارهای وارده بر محیط زیست دریای خزر، به خاطر انواع مختلف فعالیتهای انسانی که تنوعزیستی را تهدید می کنند؛

با تأکید بر اهمیت حفاظت از تنوعزیستی و در صورت اقتضاء بهبود وضعیت میراث طبیعی و فرهنگی نواحی ساحلی و دریایی دریای خزر بهویژه از طریق ایجاد مناطق حفاظت شده و حمایت و حفاظت از گونههای تهدید شده در سطوح ملی و منطقهای؛

با ابراز نگرانی از گونههای بیگانه و لزوم توسعه اقدامات نظارتی (کنترلی) جهت ممانعت از انتقال تصادفی این گونهها به داخل و خارج از دریای خزر در نتیجه فعالیتهای انسانی؛

با تأیید لزوم انجام اقدامات ضروری برای حمایت، حفاظت و احیاء سلامت و یکپارچگی زیست بومهای دریایی و ساحلی دریای خزر؛

به ترتیب زیر موافقت کردهاند:

بخش اول ـ مقررات و تعهدات کلی

ماده۱ـ کاربرد اصطلاحات

از نظر این سند الحاقی:

(الف) «تنوعزیستی» یعنی گوناگونی موجودات زنده از تمامی منابع از جمله، زیست بومهای خشکی، دریایی و دیگر زیستبومهای آبی و ترکیبات بومشناختی که بخشی از آنها هستند. این مفهوم تنوع درون گونهها، بین گونهها و زیستبومها را دربرمی گیرد؛

(ب) «منابعزیستی» شامل ذخایر وراثتی، موجودات یا بخشهایی از آنها، جمعیتها یا هر جزء زیستی دیگر از زیستبومها با کارکرد یا ارزش بالقوه یا بالفعل برای بشریت می باشد؛

(پ) «فناوری زیستی» یعنی هر کاربرد فناورانه سامانههای زیستی، موجودات زنده یا مشتقات آنها به منظور تولید یا اصلاح محصولات یا فرآیندهایی برای کاربرد ویژه،

(ت) «مرجع صلاحیتدار» یعنی «مرجع ملی» تعریف شده در ماده (۱) کنوانسیون یا مرجع (مراجع) داخلی دولت طرف متعاهد که از سوی مرجع ملی، به عنوان مسئول اجرای تعهدات مصرح این سند الحاقی، تعیین شده است؛

(ث) «کشور خاستگاه ذخایر وراثتی» یعنی کشوری که به استثنای انواع توافق شده فرامرزی منابع زیستی متعلق به همه دولت های ساحلی خزر، ذخایر مزبور را در شرایط طبیعی در اختیار دارد؛

(ج) «کشور تأمینکننده ذخایر وراثتی» یعنی کشوری که ذخایر وراثتی جمعآوری شده را از منابع داخلی، از جمله جمعیتهای گونههای وحشی و اهلی، یا از منابع بیرونی، اعم از آن که خاستگاه آن ها ممکن است در آن کشور یا خارج از آن باشد، تأمین مینماید؛

(چ) «گونه اهلی یا اصلاح شده» یعنی گونهای که به منظور رفع نیازهای بشری روند تکاملی را طی کرده است؛

(ح) «زیستبوم» یعنی مجموعه ای پویا از موجودات زنده و محیط پیرامون آنها که به عنوان یک واحد فعال دارای تأثیر متقابل هستند؛

(خ) «گونه بومی» یعنی هر گونهای که گمان می رود فقط در یک منطقه ویژه جغرافیایی مشخص یافت می شود؛

(د) «حفاظت بیرونی» یعنی حفاظت از اجزاء تنوعزیستی خارج از زیستگاه طبیعی آنها؛

(ذ) «ماده وراثتی» یعنی هر ماده ای با منشأ گیاهی، جانوری، میکروبی یا غیره حاوی واحدهای کارکردی وراثتی؛

(ر) «گونه اصلاح شده وراثتی» یعنی هر گونهای که ماده وراثتی آن با استفاده از فناوری ژن تغییر کرده باشد؛

(ز) «ذخایر وراثتی» به معنای ماده وراثتی است که از ارزش واقعی یا بالقوه برخوردار باشد؛

(ژ) «زیستگاه» یعنی محل خاص زندگی که موجود زنده یا یک جمعیت به طور طبیعی در آن یافت می شوند؛

(س) «حفاظت درونی» یعنی حفاظت از زیستبومها و زیستگاههای طبیعی و نگهداری و احیاء جمعیتهای مانای گونهها در محیطهای طبیعی آنها و در مورد گونههای اهلی یا اصلاح شده در محیطهایی که ویژگیهای بارز خود را در آن توسعه بخشیدهاند؛

(ش) «گونه بیگانه» (که به عنوان گونه غیر بومی یا معرفی شده هم شناخته می شود) یعنی هر گونهای که در نتیجه پراکنش تعمدی یا تصادفی ناشی از فعالیتهای انسانی، خارج از محدوده طبیعی خود که از نظر تاریخی شناخته شده است، یافت می شود؛

(ص) «گونه مهاجم» یعنی گونه بیگانه که استقرار و پراکنش آن ممکن است موجب بروز خسارتهای اقتصادی یا زیست محیطی در زیست بومها یا منابع زیستی شود یا برای سلامتی انسان مضر باشد؛

(ض) «فرآهمایی طرفها» یعنی رکن موضوع ماده (۲۲) کنوانسیون؛

(ط) «سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر» یعنی سیاهه مناطق حفاظت شده ای که برای محیطزیست دریایی دریای خزر حائز اهمیت است،

(ظ) «منطقه حفاظت شده» یعنی ناحیه جغرافیایی مشخص که جهت دستیابی به اهداف ویژه حفاظتی تعیین، ساماندهی و مدیریت میشود؛

(ع) «دبیرخانه» یعنی رکن موضوع ماده (۲۳) کنوانسیون؛

(غ) «استفاده پایدار» یعنی استفاده از اجزای تشکیلدهنده تنوع زیستی به شیوه و به میزانی که به کاهش دراز مدت تنوعزیستی منجر نشود و بدین ترتیب توانایی آن برای رفع نیازها و آمال نسل حاضر و آتی حفظ گردد؛

(ف) «فناوری» یعنی شیوه عمل، توصیف و کاربرد اصطلاحات برای هر کدام از علوم کاربردی یا همه آنها که استفاده تجربی و یا صنعتی دارند از جمله فناوری زیستی؛

(ق) «گونه مورد تهدید» یعنی هر گونهای از موجودات که بقای آن با فعالیتهای انسانی یا سایر عوامل بهطور چشمگیری به مخاطره افتاده باشد؛

(ک) «معرفی» یعنی هر گونهای از خارج به داخل زیست بوم دریای خزر به طور تعمدی یا تصادفی انتقال یابد؛

(گ) «پیمانهای بینالمللی حاکم» یعنی سندهای حقوقی بینالمللی که برای تمامی طرفهای متعاهد عضو آنها لازمالاجراء باشد.

ماده۲ـ اهداف

اهداف این سند الحاقی عبارتند از حمایت، حفاظت و احیاء سلامت و یکپارچگی تنوعزیستی و زیستبوم دریای خزر و همچنین تضمین استفاده پایدار از منابعزیستی و در این خصوص:

(الف) حفاظت گونههای تهدید شده و زیستبومهای آسیبپذیر برای تضمین ماندگاری و تنوعزیستی آنها در دراز مدت؛

(ب) ممانعت از کاهش، تنزل و تخریب گونهها، زیستگاهها و سامانههای بومشناختی در راستای اصل احتیاط؛

(پ) حمایت و حفاظت از مناطقی که به بهترین وجه، طیف وسیعی از گونهها، زیستگاه های ویژه، سامانههای بومشناختی و میراث های طبیعی و فرهنگی مربوطه را ارائه میدهند.

ماده۳ـ محدوده کاربرد

بر طبق مواد (۳) و (۱۵) کنوانسیون، این سند الحاقی شامل محیطزیست دریایی دریای خزر، ضمن لحاظ نوسانات سطح آب و منابع آلودگی با منشأ خشکی آن، و همچنین زمینی میشود که تحت تاثیر مجاورت دریا قرار دارد، از جمله تالابهای دارای اهمیت بینالمللی، همان گونه که به موجب قوانین ملی یا، در غیر این صورت توسط طرفهای متعاهد تعیین شده است.

ماده۴ـ اجرای سند الحاقی

هر طرف متعاهد باید مرجع صلاحیتداری را به منظور هماهنگی اجرای مفاد این سند الحاقی در قلمرو و تحت صلاحیت خود تعیین کند.

ماده۵ ـ مقررات کلی

اجرای این سند الحاقی باید توسط طرفهای متعاهد بر اساس قوانین ملی آنها و با لحاظ بند (۱) ماده (۹)، بند (۲) ماده (۱۱) و ماده (۳۰) این سند الحاقی انجام گیرد. در این خصوص طرفهای متعاهد باید:

(الف) بهطور جداگانه یا مشترک تمامی اقدامات مناسب برای حمایت، حفاظت و احیاء محیط زیست دریایی دریای خزر را انجام دهند؛

(ب) از ذخایر طبیعی دریای خزر به نحوی استفاده نمایند که هیچگونه آسیبی به محیطزیست دریایی و منابع زیستی دریای خزر نرساند؛

(پ) با تأکید ویژه بر گونههای مورد تهدید، تنوعزیستی را حمایت، حفاظت و احیاء کنند؛

(ت) با ایجاد مناطق حفاظت شده، مناطقی را که بینظیر و بسیار حساس بوده یا در سطح منطقه بهطور برجستهای نمایانگر وضعیت زیستمحیطی سالم و پایدار هستند؛ حمایت، حفاظت و احیاء نمایند؛

(ث) جهت حفاظت از تنوعزیستی و استفاده پایدار و مدیریت منابعزیستی از جمله زیستگاههای آنها، راهبردها، طرحها و برنامههای اقدام ملی و در صورت اقتضاء منطقهای را اتخاذ و قوانین مناسب را تدوین و اجراء کنند؛

(ج) برای تنوع زیستی دریای خزر، تدابیر پایشی را اعمال نمایند؛

(چ) سیاهه تنوعزیستی و زیستگاهها را به منظور حفاظت از تنوع زیستی و استفاده پایدار و منطقی از منابعزیستی، شناسایی و تدوین کنند؛

(ح) از سازگاری راهبردهای بخشی و طرحهای عملیاتی با اصول حفاظت از تنوع زیستی و استفاده پایدار و منطقی از منابعزیستی اطمینان حاصل نمایند؛

(خ) مدیریت یکپارچه ملی مناطق ساحلی را با توجه به نیاز استفاده پایدار و منطقی از منابع زیستی و حفاظت از تنوعزیستی اجرا کنند،

(د) منابع آلودگی و هر گونه فعالیتی را که تأثیر منفی چشمگیری بر زیستگاهها و گونهها دارند یا ممکن است داشته باشند پایش نمایند؛

(ذ) با یکدیگر و با سازمانهای بینالمللی صلاحیتدار در زمینه حفاظت تنوع زیستی و مدیریت زیستبومها و گونههای مورد تهدید همکاری نمایند.

بخش دوم ـ حمایت و حفاظت از گونهها

ماده۶ ـ اقدامات حمایتی و حفاظتی گونهها

طرفهای متعاهد به منظور حمایت و حفاظت از گونهها باید:

(الف) گزارش جامعی از وضعیت گونههای گیاهی و جانوری مورد تهدید را تهیه و وضعیت حفاظتی این گونهها را با ردههای پیوست یک این سند الحاقی که بر طبق کتاب قرمز خزر با همکاری سازمانهای بینالمللی مربوط تدوین خواهد شد، تطبیق نمایند تا با توجه به بحث و تجزیه و تحلیل قبلی توسط طرفهای متعاهد در فرآهمایی طرفها مورد پذیرش قرار گیرد؛

(ب) فعالیتهایی را که اثرات نامطلوبی بر گونههای حمایت شده و زیستگاههای آنها دارند و سایر اقداماتی را که وضعیت مطلوب حفاظت از چنین گونههایی را تضمین می نمایند، ساماندهی کنند؛

(پ) زندهگیری عمدی و تا حد امکان تصادفی، تملک یا کشتار، انتقال و بهرهبرداری از گونههای گیاهی و جانوری حمایت شده، اجزاء و مشتقات آنها را برای مقاصد تجاری پایش و، در صورت اقتضاء، از این اعمال جلوگیری نمایند؛

(ت) مزاحمت برای گونههای جانوری، به ویژه در طی دوره زادآوری، جوجهکشی، زمستان خوابی یا مهاجرت و نیز در دیگر دوره های تنشزیستی را پایش و، در صورت اقتضاء، از آن جلوگیری کنند؛

(ث) همه اشکال تخریب و مزاحمت برای گونههای گیاهی حمایت شده، اجزاء و فراوردههای آنها از جمله جمع آوری، برداشت، برش، ریشهکنی، تملک، مبادله تجاری یا انتقال و عرضه آنها را برای مقاصد تجاری ساماندهی نمایند؛

(ج) به منظور حفاظت و احیاء گونههای مهاجر با یکدیگر همکاری کنند؛

(چ) بر طبق معیارهای مشترک مورد توافق در زمینه پویایی جمعیت، پایش دراز مدت بر وضعیت گونههای مورد تهدید موضوع پیوست یک این سند الحاقی، و همچنین بر ماهیت و شدت اثرات تهدیدکننده بقای آنها را بر عهده بگیرند.

(ح) اطلاعات مربوط به اقدامات در دست اجرا جهت حفاظت از جمعیت گونههای مورد تهدید موضوع پیوست یک این سند الحاقی را مبادله و بر اساس معیارهای مشترک مورد توافق، کارایی چنین اقداماتی را ارزیابی نمایند؛

(خ) برنامههای اقدام ملی و در صورت اقتضاء، منطقه ای را، به منظور حفاظت درونی و بیرونی و احیاء گونههایی که در پیوست یک این سند الحاقی احصاء شده اند، شرح داده، اجرا کنند؛

(د) به منظور تضمین حمایت، حفاظت ودر صورت نیاز احیاء گونههای مورد تهدید احصاء شده در پیوست یک این سند الحاقی با یکدیگر همکاری نمایند؛

(ذ) در صورت اقتضاء و طبق قوانین ملی، معافیتهایی را برای ممنوعیت های مقرر در زمینه حفاظت از گونه های احصاء شده در پیوست یک این سند الحاقی، با اهداف علمی و تکثیر و، در صورت تهدید سلامتی انسان، منظور نمایند، مشروط بر این که معافیتهای مزبور به بقای جمعیت گونههای هدف یا هر گونه دیگر آسیب نرساند.

ماده۷ـ گونههای بیگانه

طرفهای متعاهد باید:

الف) معرفی گونههای بیگانه را ساماندهی و از ورود مواردی که ممکن است اثرات زیانباری بر زیست بومها، زیستگاهها یا سایر گونهها داشته باشند، جلوگیری نمایند و گونههایی را که از قبل معرفی گردیده و موجب بروز خسارت شده یا محتملاً موجب بروز خسارت میشوند، ساماندهی کنند؛

ب) وضعیت تمام گونههای بیگانه معرفی شده به دریای خزر و مخاطرات ناشی از آنها را بررسی و طرح اقدام منطقهای را در مورد گونه هایی که مهاجم شناخته شده اند، تدوین و اجرا نمایند.

ماده۸ ـ گونههای مورد اصلاح وراثتی

طرفهای متعاهد باید معرفی گونههای مورد اصلاح وراثتی را ساماندهی و از ورود مواردی که ممکن است اثرات زیانباری بر سلامت انسان، زیست بومها، زیستگاهها و سایر گونهها داشته باشند، جلوگیری کنند و گونه هایی را که از قبل معرفی گردیده و موجب بروز خسارت شده یا محتملاً موجب بروز خسارت میشوند، ساماندهی نمایند. در مورد معرفی مزبور، با توجه به بحث و تجزیه و تحلیل قبلی، باید در فرآهمایی طرفها تصمیم گیری شود.

بخش سوم ـ حمایت و حفاظت از مناطق حفاظت شده

ماده۹ـ تعیین مناطق حفاظت شده

۱ـ به منظور حفاظت درونی و پس از حصول اطمینان از عدم مخالفت طرفهای متعاهد، از نظر این سند الحاقی هر طرف متعاهد میتواند بر طبق ضوابط موضوع پیوست دو این سند الحاقی، مناطق حفاظت شدهای را در محیط زیست دریایی و زمینی تعیین نماید که تحت تأثیر مجاورت دریا قرار دارند. مناطق حفاظت شده مزبور ممکن است با هدف حفاظت از موارد زیر تعیین شوند:

الف) انواع زیستبومهای دریایی و ساحلی مشخص با اندازه مناسب به منظور تضمین ماندگاری و حفظ تنوعزیستی آنها در دراز مدت؛

ب) زیستگاههایی که ناحیه طبیعی پراکنش آنها در محدوده اجرای این سندالحاقی، در معرض نابودی است، از جمله مواردی که در نتیجه پسرفت یا محدود شدگی خودبه خودی ناحیه طبیعی، پراکنش کاهش یافتهای دارند؛

پ) زیستگاههای بحرانی برای بقاء، تولید مثل و احیاء گونههای گیاهی و جانوری بومی یا مورد تهدید،

ت) مکانهایی با اهمیت ویژه، به دلیل بهره علمی، زیباییشناختی، فرهنگی یا آموزشی آنها.

۲ـ چنانچه دو یا چند طرف متعاهد قصد تعیین منطقه حفاظت شده مشترکی را داشته باشند، مراجع صلاحیتدار طرفهای مزبور باید در جهت همکاری برای حصول توافق در خصوص اقدامات آتی، تلاش نمایند.

۳ـ هرگاه مناطق حفاظت شده شامل نواحی ساحلی و دریایی مشخص شوند، طرف متعاهد مزبور باید برای حصول اطمینان از هماهنگی در اداره و مدیریت کامل منطقه حفاظت شده تلاش نماید. طرف متعاهد مزبور باید برنامههای مدیریتی را برطبق دستورالعملها و معیارهای مشترک موضوع پیوست دو این سند الحاقی، تدوین و اجرا نماید.

ماده۱۰ ـ مدیریت مناطق حفاظت شده

۱ـ طرفهای متعاهد باید بر طبق پیمانهای بین المللی حاکم و قوانین ملی، اقدامات حفاظتی مورد نیاز را به ویژه در موارد زیر انجام دهند:

الف) جلوگیری از دفع یا تخلیه پسماند و دیگر مواد که ممکن است بهطور مستقیم یا غیرمستقیم به یکپارچگی زیستبوم منطقه حفاظت شده زیان برسانند؛

ب) ساماندهی رفت و آمد شناورها و هر نوع توقف یا لنگر انداختن آنها؛

پ) ساماندهی معرفی هر گونهای به منطقه، از جمله گونههای غیر بومی منطقه حفاظت شده مورد نظر، همچنین معرفی مجدد گونههای موجود یا حاضر در مناطق حفاظت شده؛

ت) ساماندهی هرگونه فعالیت متضمن احداث فیزیکی یا اکتشاف در مناطق حفاظت شده؛

ث) ساماندهی هرگونه فعالیت علمی ـ پژوهشی؛

ج) ساماندهی ماهیگیری، شکار، زندهگیری جانوران و برداشت گیاهان یا تخریب آنها، همچنین تجارت جانوران و گیاهان و اجزای جانوری و گیاهی؛

چ) ساماندهی هر فعالیت یا اقدام دیگری که احتمال آسیب رسانی یا مزاحمت برای گونهها را در پی داشته باشد، یا این امکان را پدید آورد که وضعیت حفاظت زیستبومها به مخاطره افتاده یا احتمالاً به ویژگیهای فرهنگی یا طبیعی منطقه حفاظت شده آسیب برساند؛

ح) هر گونه اقدامی با هدف حفاظت از سامانههای زیستی و بومشناختی مهم

۲ـ بر طبق پیمانهای بینالمللی حاکم و قوانین ملی،طرفهای متعاهد باید برای مناطق حفاظت شده تدابیر برنامهریزی، مدیریتی، نظارتی و پایشی را اتخاذ نمایند. تدابیر مزبور باید موارد زیر را در برگیرند:

الف) تدوین و تصویب برنامه مدیریت مشخص کننده چهارچوب تشکیلاتی و حقوقی و اقدامات حفاظتی و مدیریتی قابل اجرا؛

ب) پایش سامانههای بومشناختی، زیستگاهها، پویایی جمعیت و نیز تأثیر فعالیتهای انسانی؛

پ) مشارکت دادن فعال جوامع محلی و تشکلهای بزرگ تر، در صورت اقتضا، جهت تدوین برنامه مدیریتی، متعاقباً مدیریت منطقه حفاظت شده و کمکرسانی به ساکنان محلی که ممکن است از ایجاد منطقه حفاظت شده متاثر شده باشند؛

ت) آموزش و پرورش جوامع محلی و تشکلهای بزرگتر و سازمانها؛

ث) آموزش مدیران و کارکنان فنی واجد شرایط.

۳ـ طرفهای متعاهد باید تضمین کنند که برنامههای اقتضایی ملی واکنش در شرایط اضطراری، شامل اقداماتی برای مقابله با رخدادهایی میباشند که قادرند سبب تخریب یا بروز تهدید در مناطق حفاظت شده گردند.

ماده۱۱ـ روند ایجاد و احصای مناطق حفاظت شده

۱ـ طرفهای متعاهد باید سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر را تدوین نمایند.

۲ـ مناطق حفاظت شده دریای خزر در نواحی ساحلی و یا دریایی ممکن است توسط یک یا چند طرف متعاهد، تعیین شود. مختصات جغرافیایی مناطق حفاظت شده دریای خزر در مناطق دریایی پس از لازمالاجراء شدن مفاد کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر توسط همه طرفهای متعاهد، تعیین خواهد شد .

۳ـ طرفهای متعاهدی که درج مناطقی در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر پیشنهاد می کنند، باید گزارش مقدماتی حاوی اطلاعاتی راجع به موقعیت جغرافیایی منطقه، خصوصیات فیزیکی و بومشناختی، وضعیت عملیاتی، برنامه مدیریتی و ابزارهای اجرایی و نیز گزارش توجیهی اهمیت آن را به دبیرخانه کنوانسیون ارایه نمایند. چنانچه پیشنهادی مربوط به مناطقی در نواحی دریایی یا ساحلی دریای دو یا چند طرف متعاهد باشد، طرفهای مربوطه باید، به منظور حصول اطمینان از ثبات اقدامات حمایتی و حفاظتی پیشنهادی و اجرای آنها، با یکدیگر رایزنی کنند.

۴ـ دبیرخانه باید تطابق پیشنهاد را با دستور العملها و معیارهای مشترک موضوع پیوست دو این سند الحاقی بررسی نماید و چنانچه پس از ارزیابی، مطابقتی وجود داشته باشد، پس از حصول اطمینان از موافقت تمامی طرفهای متعاهد، باید مراتب را به فرآهمایی طرفها اطلاع دهد تا در خصوص درج منطقه مزبور در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر تصمیم گیری کند.

۵ ـ به محض این که منطقه ای در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر درج گردید، طرف یا طرفهای متعاهد باید اقدامات حمایتی و حفاظتی مشخص شده در برنامههای مدیریت خود را که بر طبق جزء (الف) بند (۲) ماده (۱۰) این سند الحاقی تدوین شده است، اجرا و دبیرخانه را از هر گونه تغییری در وضعیت توصیفی یا اجرایی منطقه حفاظت شده، مطلع نمایند.

۶ ـ دبیرخانه باید سازمانهای بینالمللی و ملی صلاحیتدار را از سیاهه و اقدامات انجام شده درخصوص مناطق حفاظت شده دریای خزرآگاه نماید.

بخش چهارم ـ ابزارها و الزامات حمایت و حفاظت از گونهها و مناطق حفاظت شده

ماده۱۲ـ حفاظت از تنوعزیستی در چهارچوب مدیریت مناطق ساحلی

به منظور تدوین سازوکاری جهت حفاظت از تنوع زیستی، بر طبق ماده (۱۵) کنوانسیون، طرفهای متعاهد باید تدابیری را جهت تدوین و تصویب راهبردها و برنامههای ملی مدیریت مناطق ساحلی اتخاذ نمایند. اجرای این راهبردها و برنامه های ملی در موارد زیر الزامی است:

الف) یکپارچهسازی حفاظت از تنوع زیستی و مقررات حمایت زیستمحیطی در برنامهریزی توسعه ملی و یا منطقهای؛

ب) اجرای رهیافت مدیریت یکپارچه که استفاده چند جانبه از منابعزیستی را بر طبق ماده (۳) این سند الحاقی مجاز میشمارد؛

پ) تجزیه و تحلیل پویایی طبیعی زیست بومهای ساحلی در خصوص تغییرات سطح دریا.

ماده۱۳ـ ارزیابی اثرات زیستمحیطی در چهارچوب حفاظت از تنوعزیستی

بر طبق ماده (۱۷) کنوانسیون، طرفهای متعاهد باید شیوههای ارزیابی اثرات زیست محیطی را به عنوان ابزاری جهت جلوگیری و به حداقل رساندن اثرات نامطلوب بر تنوع زیستی در محیط زیست دریایی دریای خزر به کار گیرند .

ماده۱۴ـ دسترسی به ذخایر وراثتی

۱ـ ضمن به رسمیت شناختن حقوق حاکمیت طرفهای متعاهد بر ذخایر طبیعی خود، اجازه تعیین دسترسی به ذخایر وراثتی بر عهده دولتهای ملی و تابع قوانین ملی است.

۲ـ با در نظر داشتن قوانین ملی، هر طرف متعاهد باید تلاش کند تا شرایطی را ایجاد نماید که دسترسی به ذخایر وراثتی برای استفاده سایر طرفهای متعاهد، به گونه ای که از لحاظ محیط زیست مناسب باشد، تسهیل گردد و محدودیت های متضاد با اهداف این سند الحاقی را وضع ننماید.

۳ـ از نظر این سند الحاقی، ذخایر وراثتی ارایه شده توسط یک طرف متعاهد تنها ذخایری هستند که توسط طرفهای متعاهدی که کشورهای مبدأ آن ذخایر هستند یا بر طبق این سند الحاقی به ذخایر وراثتی دسترسی دارند، تأمین شده باشند.

۴ـ دسترسی به ذخایر وراثتی، در صورت اعطاء، باید بر مبنای شرایط مورد توافق دوجانبه و با رعایت مفاد این ماده باشد. چنین شرایطی میتوانند شامل:

(الف) حل وفصل اختلاف؛

(ب) شرایط سود مشترک؛

(پ) در صورت وجود طرف ثالث، شرایط استفاده بعدی توسط آن طرف؛ و

(ت) در صورت نیاز، شرایط تغییر قصد.

۵ ـ دسترسی به ذخایر وراثتی باید منوط به رضایت پیشین اعلام شده طرف متعاهد تأمینکننده آن ذخایر باشد، مگر آنکه آن طرف متعاهد طریق دیگری را تعیین کرده باشد.

۶ ـ هر طرف متعاهد باید برای توسعه و انجام پژوهشهای علمی بر پایه ذخایر وراثتی فراهم شده توسط سایر طرفهای متعاهد با مشارکت کامل آنها و در صورت امکان در آن طرفهای متعاهد تلاش کند.

ماده۱۵ـ دسترسی به فناوری و انتقال آن

۱ـ هر طرف متعاهد تعهد میکند که با رعایت مفاد این ماده، دسترسی و انتقال فناوریهایی را که با حفاظت و استفاده پایدار از تنوع زیستی یا استفاده از ذخایر وراثتی مرتبط هستند و سبب بروز خسارت قابل ملاحظهای بر محیطزیست نمیگردند، برای دیگر طرف های متعاهد فراهم و یا تسهیل نماید.

۲ـ دسترسی به فناوریهای موضوع بند (۱) این ماده و انتقال آن به سایر طرفهای متعاهد باید تحت شرایط عادلانه و مطلوب، از جمله شرایط ترجیحی و اعطائی که مورد توافق دو جانبه باشند، فراهم شده یا تسهیل گردد.

۳ـ هر طرف متعاهد باید در صورت اقتضاء تدابیر قانونی، اجرایی یا سیاستگذاری را با این هدف اتخاذ نماید که امکان دسترسی به فناوری استفاده از ذخایر مزبور و انتقال آن، بر مبنای شرایط مورد توافق دو جانبه، از جمله فناوری حفاظت شده به وسیله حق انحصاری اختراع و سایر حقوق مالکیت معنوی بر طبق پیمانهای بین المللی حاکم و سازگار با بندهای (۴) و (۵) این ماده برای طرفهای تأمین کننده ذخایر وراثتی فراهم گردد.

۴ـ هر طرف متعاهد باید تدابیر قانونی، اجرائی یا سیاستگذاری را با این هدف اتخاذ نماید که بخش خصوصی، دسترسی به توسعه مشترک و انتقال فناوری موضوع بند (۱) این ماده را به نفع موسسات دولتی و بخش خصوصی طرفهای متعاهد تسهیل نماید.

۵ ـ طرفهای متعاهد با به رسمیت شناختن این که حق انحصاری اختراع و سایر حقوق مالکیت معنوی ممکن است بر اجرای این سند الحاقی تأثیرگذار باشد؛ باید با رعایت قوانین ملی و پیمانهای بینالمللی حاکم در این خصوص، با یکدیگر همکاری نمایند تا اطمینان حاصل گردد که حقوق مذکور حامی اهداف این سند الحاقی هستند و با آنها مغایرتی ندارند.

ماده۱۶ـ کمک و همکاری علمی و فنی

۱ـ طرفهای متعاهد باید همکاری فنی و علمی در زمینه حفاظت از تنوع زیستی و استفاده پایدار و منطقی از منابعزیستی را از طریق مؤسسات ملی و بینالمللی مناسب ارتقا دهند.

۲ـ هر طرف متعاهد باید در اجرای این سند الحاقی، همکاری علمی و فنی با سایر طرفهای متعاهد را ارتقا دهد. در ارتقای همکاری مزبور باید عنایت ویژهای به توسعه منابع انسانی و ظرفیتسازی سازمانی، برنامههای پژوهشی و پایش، و استانداردسازی رویهها و دستورالعملها مبذول گردد.

۳ـ در پیگیری اهداف این سند الحاقی، طرفهای متعاهد باید در توسعه و استفاده از فناوریها از جمله فناوری های سنتی همکاری کنند. بدین منظور، طرفهای متعاهد همچنین باید همکاری های مزبور را از طریق آموزش کارکنان و تبادل کارشناسان ارتقا دهند.

۴ـ طرفهای متعاهد باید ایجاد طرح(پروژه)های مشترک و برنامههای تحقیقاتی و سرمایهگذاری مشترک را برای توسعه فناوریهای مرتبط با اهداف این سند الحاقی به شرط توافق متقابل، ارتقا دهند.

ماده۱۷ـ تبادل اطلاعات

طرفهای متعاهد باید:

(الف) تدابیر مناسبی را برای سهولت تبادل اطلاعات مربوط به حفاظت از تنوع زیستی و استفاده پایدار و منطقی از منابع زیستی از تمام منابع در دسترس عموم اتخاذ کنند. تبادل اطلاعات مزبور باید شامل نتایج پژوهشهای فنی، علمی و اقتصادی ـ اجتماعی و نیز اطلاعات آموزشی و دانش بومی باشد؛

(ب) اطلاعات مربوط به خصوصیات مناطق حفاظت شده و گونههای مورد تهدید، از جمله تجربیات به دست آمده و مشکلات پیش رو را مبادله نمایند؛

(پ) در اولین فرصت، هرگونه شرایطی را که بیم آن میرود تا زیست بومهای مناطق حفاظت شده یا بقای گونههای مورد تهدید را به مخاطره بیندازد، به طرفهای متعاهد دیگر، که ممکن است تحت تأثیر واقع شوند، و به دبیرخانه اطلاع دهند.

ماده۱۸ـ آموزش زیست محیطی و آگاهی عمومی

طرفهای متعاهد باید:

(الف) اطلاعات لازم مربوط به وضعیت گونههای مورد تهدید و تعیین مناطق حفاظت شده، ویژگیها، اهمیت و مقررات حاکم بر آنها را منتشر نمایند؛

(ب) تلاش کنند تا عموم جامعه از ارزش و آسیب پذیری مناطق حفاظت شده و گونههای مورد تهدید و دانش علمی کسب شده از طریق برنامههای حفاظت از طبیعت، آگاه شوند. این اطلاعات باید در برنامههای آموزشی و آگاهسازی عمومی گنجانده شود؛

(پ) جهت تشویق مشارکت عموم و سازمان های حفاظتی در اقدامات لازم برای حمایت از مناطق حفاظت شده و گونههای مورد تهدید، تلاش نمایند؛

(ت) در صورت اقتضاء با دیگر طرفهای متعاهد و سازمانهای ملی و بینالمللی صلاحیتدار در زمینه توسعه برنامههای آموزشی و تنویر افکار عمومی راجع به حفاظت از تنوع زیستی و استفاده پایدار و منطقی از منابع زیستی، همکاری نمایند.

ماده۱۹ـ گزارشهای طرفهای متعاهد

۱ـ هر طرف متعاهد باید در خصوص اجرای مفاد این سندالحاقی بهویژه درخصوص وضعیت موارد زیر، گزارشی را به دبیرخانه ارائه دهد:

الف) تنوعزیستی از جمله گونههای مورد تهدید و بیگانه؛

ب) زیستگاهها؛

پ) مناطق حفاظت شده موضوع سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر و تغییرات وضعیت آنها؛

ت) اجرای برنامههای آموزش زیستمحیطی و تنویر افکار عمومی.

۲ـ چهارچوب گزارش و رویه ارائه اطلاعات باید در فرآهمایی طرفها مورد توافق قرار گیرد.

بخش پنجم ـ مقررات سازمانی و مالی

ماده ۲۰ ـ مقررات سازمانی

از نظر این سند الحاقی و طبق بند (۱۰) ماده (۲۲) کنوانسیون، فرآهمایی طرفها از جمله باید:

الف) اجرای این سند الحاقی را تحت بررسی مستمر قرار دهد؛

ب) بر کار دبیرخانه نظارت و راهنماییهایی را برای فعالیتهای آن ارائه نماید؛

پ) مفاد این سند الحاقی را تحت بررسی مستمر قرار دهد؛

ت) طبق ماده (۲۴) این سند الحاقی، اصلاحات این سند الحاقی یا پیوستهای آن و نیز پیوستهای الحاقی آن را بررسی و تصویب نماید؛

ث) گزارشهایی را که در خصوص موضوعات مرتبط با این سندالحاقی توسط دبیرخانه ارائه می شود، بررسی کند؛

ج) کارایی تدابیر متخذه برای حمایت مناطق حفاظت شده و گونههای مورد تهدید را ارزیابی کند و لزوم اتخاذ تدابیر دیگری را به ویژه به شکل اصلاحیههای این سند الحاقی یا پیوستهای آن بررسی نماید؛

چ) در صورت اقتضاء برنامههای منطقهای مرتبط، برنامه، طرحهای عملیاتی و تدابیری را وفق ماده (۶) این سند الحاقی تصویب و بازنگری نماید؛

ح) رویههای ارائه گزارش طرف ها به موجب ماده (۱۹) این سند الحاقی و مبادله اطلاعات را طبق ماده (۱۷) این سند الحاقی ساماندهی کند؛

خ) در خصوص درج منطقهای در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر، طبق ماده (۹) این سند الحاقی تصمیمگیری نماید؛

د) مسائل مالی و بودجهای مرتبط با اجرای این سند الحاقی را بررسی کند و راجع به آنها تصمیمگیری کند؛

ذ) نهادهای فرعی یا سازوکارهای سازمانی را که ممکن است برای اجرای این سند الحاقی ضروری محسوب شوند، ایجاد نماید؛

ر) اقدامات اضافی که ممکن است برای دستیابی به اهداف این سند الحاقی مورد نیاز باشد، بررسی و بهانجام رساند؛

ز) در راستای اهداف این سند الحاقی، در صورت اقتضاء، خدمات فنی و مالی را از نهادهای بینالمللی و مؤسسات علمی مربوطه درخواست نماید.

۲ـ از نظر این سند الحاقی و بر طبق بند (۴) ماده (۲۳) کنوانسیون، دبیرخانه از جمله باید:

الف) بنابه درخواست هر طرف متعاهدی، کمک و مشاوره فنی، علمی و حقوقی را برای اجرای مؤثر این سند الحاقی ارائه نماید؛

ب) با مراجع صلاحیتدار در طرفهای متعاهد در خصوص اجرای این سند الحاقی(پروتکل) ارتباط برقرار کند؛

پ) همکاری حقوقی، علمی و فنی را تشویق و تسهیل نماید؛

ت) ارتباط و هماهنگی با سازمان های بینالمللی مربوطه، به ویژه با دبیرخانه های مرتبط با پیمانهای تنوع زیستی را برقرار و حفظ کند؛

ث) به همکاری سازمانهای بینالمللی، بین دولتی و غیر دولتی مربوط به طرفهای متعاهد در اجرای این سند الحاقی کمک نماید؛

ج) سامانههای پایش یکسانی را برای مناطق حفاظت شده دریای خزر و گونههای مورد تهدید ایجاد کند؛

چ) با هماهنگی طرفهای متعاهد و با هدف حفاظت موثر از تنوعزیستی دریای خزر، تأسیس شبکه مناطق حفاظت شده دریای خزر را پیشنهاد نماید؛

ح) پایگاه دادههای مناطق حفاظت شده دریای خزر و گونههای مورد تهدید را ایجاد و بهروزرسانی کند؛

خ) گزارشها و مطالعات فنی را که ممکن است برای اجرای این سندالحاقی مورد نیاز باشد، تهیه و به طرفهای متعاهد ارائه نماید؛

د) برنامههای آموزشی مربوط را به طور مبسوط شرح داده و اجرا کند؛

ذ) وظایف محوله در برنامههای اقدام مصوب فرآهمایی طرفها را در چهارچوب این سند الحاقی انجام دهد؛

ر) وظایف دیگری را که ممکن است توسط فرآهمایی طرفها تعیین شود، اجرا نماید.

ماده ۲۱ـ تأمین منابع مالی سند الحاقی

۱ـ برای دستیابی به اهداف این سند الحاقی، طرفهای متعاهد باید تا آنجا که ممکن است:

الف) قابل دسترس بودن منابع مالی برای تنظیم و اجرای برنامهها، طرح (پروژه)ها و اقدامات مربوط داخلی، دوجانبه و چندجانبه را بررسی و از آن اطمینان حاصل کنند؛

ب) از طریق سازوکارها و منابع مالی دو جانبه و چند جانبه، بسیج منابع مالی، از جمله کمکهای مالی و وام، را تشویق نمایند.

پ) روشها و مشوقهای نوآورانهای را برای بسیج و هدایت منابع از جمله منابع مؤسسات، بنگاههای دولتی سایر کشورها، سازمانهای بینالمللی، سازمانهای غیر دولتی و مؤسسات بخش خصوصی جستجو کنند.

۲ـ قواعد مالی کنوانسیون باید با اعمال تغییرات لازم در مورد این سند الحاقی اجرا شود، مگر اینکه فرآهمایی طرفها به گونه دیگری تصمیم بگیرد.

بخش ششم ـ بندهای نهایی

ماده ۲۲ـ حلوفصل اختلافها

هر گونه اختلافی میان طرفهای متعاهد درخصوص اجرا یا تفسیر مفاد این سند الحاقی باید بر طبق ماده (۳۰) کنوانسیون حل وفصل شود.

ماده ۲۳ـ تصویب و لازمالاجراء شدن سند الحاقی

۱ـ این سند الحاقی باید با تصمیم اجماعی طرفهای متعاهد در فرآهمایی طرفها تصویب شود.

۲ـ این سند الحاقی صرفاً جهت امضاء کشورهای ساحلی خزر در شهر تهران از تاریخ ۱۳۹۳/۳/۹ (۳۰ می ۲۰۱۴) تا تاریخ ۱۳۹۴/۳/۹ (۳۰ می ۲۰۱۵) مفتوح خواهد بود.

۳ـ این سند الحاقی باید مورد تنفیذ، پذیرش یا تصویب کشورهای ساحلی خزر قرار گیرد و برای الحاق هر یک از کشورهای ساحلی خزر از تاریخی که این سند الحاقی برای امضا بسته میشود، مفتوح خواهد بود.

۴ـ اسناد تنفیذ، پذیرش، تصویب یا الحاق نزد امین کنوانسیون تودیع گردد.

۵ ـ این سند الحاقی در نودمین روز پس از تاریخ تودیع اسناد تنفیذ، پذیرش، تصویب یا الحاق همه کشورهای ساحلی خزر، لازم الاجراء خواهد شد.

ماده۲۴ـ تصویب اصلاحیههای سند الحاقی، پیوستهای آن و اصلاحیه های پیوستها

هر طرف متعاهد میتواند اصلاحیهها و پیوستهایی را برای این سند الحاقی و نیز اصلاحیههایی را برای پیوستهای آن پیشنهاد نماید. اصلاحیهها و پیوستهای مزبور توسط طرفهای متعاهد تصویب و بر طبق مواد (۲۴) و (۲۵) کنوانسیون لازمالاجراء خواهند شد.

ماده۲۵ـ ارتباط با سایر موافقتنامههای بینالمللی

هیچ یک از مفاد این سند الحاقی نباید به حقوق و تعهدات طرفهای متعاهد به موجب سایر پیمانهای بینالمللی که عضو آن هستند لطمهای وارد سازد.

ماده۲۶ـ تأثیر سند الحاقی بر قوانین ملی

مفاد این سند الحاقی نباید حق طرفها را مبنی بر اتخاذ تدابیر ملی سختگیرانهتر در خصوص اجرای این سند الحاقی خدشهدار کند.

ماده۲۷ـ قید تحدید تعهد

هیچ گونه قید تحدید تعهدی را نمی توان در مورد این سند الحاقی در نظر گرفت.

ماده۲۸ـ امین

امین این سند الحاقی، امین کنوانسیون است.

ماده ۲۹ـ متون معتبر

متون آذری، انگلیسی، فارسی، قزاقی، روسی و ترکمنی این سند الحاقی از اعتبار یکسان برخوردار هستند و در صورت بروز اختلاف ناشی از تفسیر یا اجرای این سند الحاقی، متن انگلیسی ملاک خواهد بود.

ماده۳۰ـ ارتباط با مذاکرات رژیم حقوقی دریای خزر

هیچ یک از مفاد این سند الحاقی نباید به نحوی تفسیر گردد که پیش داوری نسبت به نتیجه مذاکرات مربوط به رژیم نهایی حقوقی دریای خزر تلقی شود.

در گواهی مراتب فوق، امضاکنندگان زیر که به طور مقتضی مجاز میباشند، این سند الحاقی را امضاء نمودهاند.

این سند الحاقی در شهر عشق آباد و در تاریخ نهم خرداد یک هزار و سیصد و نود و سه شمسی برابر با سی ام می ۲۰۱۴ میلادی تنظیم شد.

پیوست ۱

ردههای شناسایی گونههای مورد تهدید

منقرض شده (اییایکس)

گونهای منقرض شده است که هیچ شک منطقی در خصوص مرگ آخرین بازمانده آن وجود ندارد. زمانی گونهای منقرض شده فرض می گردد که تحقیقات جامع در زیستگاه شناخته شده یا مورد انتظار در زمانهای مناسب (شبانهروزی، فصلی، سالیانه) در سراسر محدوده تاریخی آن، قادر به ثبت یک فرد از آن گونه نباشد. تحقیقات باید بیش از یک دوره زمانی مناسب از چرخه و شکل زندگی آن گونه باشد.

منقرض شده در حیات وحش (اییدبلیو)

گونه منقرض شده در حیات وحش فقط در حالت پرورشی، در اسارت و یا بهعنوان جمعیت (یا جمعیتهای) پذیرفته شده در خارج از محدوده گذشته قادر به زنده ماندن است. زمانی گونهای منقرض شده در حیات وحش فرض میشود که تحقیقات جامع در زیستگاه شناخته شده یا مورد انتظار در زمانهای مناسب (شبانهروزی، فصلی، سالیانه) در سراسر محدوده تاریخی آن، قادر به ثبت یک فرد از آن گونه نباشد. تحقیقات باید بیش از یک دوره زمانی مناسب از چرخه و شکل زندگی آن گونه باشد.

در معرض انقراض (سیآر)

گونهای به طور جدی در معرض انقراض است که براساس بهترین شواهد موجود با یکی از معیارهای (الف) تا (ث)[۱] به طور جدی در معرض انقراض منطبق باشد. لذا این گونه تلقی میگردد که با خطر به شدت بالای انقراض در حیات وحش روبه رو است.

در معرض خطر (اییاِن)

گونهای در معرض خطر است که بر اساس بهترین شواهد موجود با یکی از معیارهای (الف) تا (ث) ٭ در معرض خطر منطبق باشد. لذا این گونه تلقی می گردد که با خطر بسیار بالای انقراض در حیات وحش روبه رو است.

آسیب پذیر (وییو)

گونهای آسیب پذیر است که براساس بهترین شواهد موجود با یکی از معیارهای (الف) تا (ث)٭ آسیب پذیر منطبق باشد، لذا این گونه تلقی می گردد که با خطر بالای انقراض در حیات وحش روبه رو است.

نزدیک به تهدید (اِنتی)

گونهای نزدیک به تهدید است که بر اساس معیارهای ارزیابی، در حال حاضر واجد شرایط در معرض انقراض، در معرض خطر یا آسیب پذیر نیست، اما در آینده نزدیک، نزدیک به واجد شرایط یا احتمال واجد شرایط یکی از ردههای تهدید شده خواهد بود.

حداقل نگرانی (اِلسی)

گونهای در حداقل نگرانی است که وقتی بر اساس معیارها ارزیابی واجد شرایط در معرض انقراض، در معرض خطر، آسیب پذیر یا نزدیک به تهدید نباشد. گونههایی که در مناطق گستردهای قرار دارند و پرشمار هستند در این رده قرار میگیرند.

اطلاعات کم (دیدی)

گونهای در رده اطلاعات کم است که بر اساس وضعیت پراکنش یا جمعیت آن، اطلاعات کافی جهت ارزیابی مستقیم یا غیرمستقیم از خطر انقراض آن وجود ندارد. ممکن است یک گونه در این رده به خوبی مطالعه و زیست شناسی آن شناخته شده باشد، اما دادههای مناسبی در خصوص فراوانی و یا پراکنش موجود نباشد. بنابراین رده اطلاعات کم از طبقه بندیهای تهدید نیست. احصای گونهها در این رده نشان میدهد که اطلاعات بیشتری نیاز است و این احتمال را که تحقیقات آینده نشان خواهد داد که طبقهبندی مورد تهدید مناسب بوده است، تصدیق مینماید. مهم، استفاده مثبت از کلیه دادههای موجود است. در بسیاری از موارد باید دقت بسیار زیادی جهت انتخاب بین رده اطلاعات کم و وضعیتهای مورد تهدید به کار برده شود. اگر شکی در رابطه با محدودیت نسبی محدوده پراکنش یک گونه وجود داشته باشد و مدت زمان قابل توجهی از آخرین ثبت آن گونه گذشته باشد، وضعیت مورد تهدید به خوبی میتواند توجیه گردد.

بررسی نشده (اِنایی)

گونهای بررسی نشده است که هنوز بر اساس معـیارهای مورد ارزیابی قرار نگرفته است.

پیوست ۲

معیارهای مشترک جهت درج در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر

الف ـ معیار انتخاب مکان

۱ـ برای اینکه منطقهای واجد شرایط جهت درج در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر باشد باید حداقل با یکی از ردیف های موضوع بند (۱) ماده (۹) این سند الحاقی مطابقت داشته باشد. در موارد خاصی منطقه واحدی میتواند با چندین ردیف مطابقت داشته باشد و چنین شرایطی تنها موجب تقویت مورد مشخص جهت درج منطقه در سیاهه میگردد.

۲ـ هیچ محدودیتی در خصوص تعداد کل مناطقی که در سیاهه درج میشوند یا تعداد مناطقی پیشنهادی هر عضو برای ثبت، وجود ندارد. با این حال، طرفها موافقت مینمایند که مکانها بر اساس مبنای علمی انتخاب و با توجه به کیفیت آنها در سیاهه درج شوند، بنابراین باید الزاماتی را که به موجب این سند الحاقی و معیارهای حاضر تعیین شده اند رعایت کنند.

۳ـ طرفهای متعاهد موافقت مینمایند که علاوه بر معیارهای اساسی وضعیت اجرایی ملی مناطق حفاظت شده، معیارهای زیر، را در انتخاب مکانهایی جهت درج در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر لحاظ کنند:

(الف) اهمیت جهانی:

این مکان به طور خاص مثال خوبی از یک زیست بوم طبیعی یا نزدیک به طبیعی، و همچنین مثال خوبی از ویژگیهای منطقه مناسب زیست جغرافیایی است، مجموعه قابل ملاحظهای از گونهها یا زیر گونههای نادر، آسیب پذیر یا در معرض خطر گیاهی یا جانوری یا تعداد قابل ملاحظهای از افراد یک یا تعدادی از این گونه ها را حمایت می کند، به دلیل کیفیت و خصوصیات گیاهی و جانوری آن دارای ارزش ویژهای جهت حفظ تنوع وراثتی و بوم شناختی یک منطقه است، دارای ارزش ویژهای به عنوان زیستگاه گیاهان یا جانوران در یک مرحله بحرانی از چرخه زیستی آنها است، به طور مرتب ۲۰،۰۰۰ پرنده آبزی را حمایت میکند، بهطور مرتب یکدرصد(۱%) از جمعیت یک گونه یا زیرگونه از پرندگان آبزی را حمایت میکند؛

(ب) ارزش منطقهای:

این مکان دارای ارزش منطقهای است و به طور بارز نماینده منطقه خزر و تنوعزیستی آن است؛

(پ) وضعیت ملی:

این مکان، وضعیت اجرایی یک منطقه حفاظت شده ملی، اقدامات حفاظتی و طرح مدیریت مالی را دارد؛

(ت) منحصر به فرد بودن:

این مکان شامل زیستبومهای منحصر به فرد یا نادر و یا گونههای نادر، مورد تهدید، در معرض خطر یا بومی میباشد؛

(ث) معرف طبیعی بودن:

این مکان به طور بارز معرف سامانههای بومشناختی، جمعیت یا انواع زیستگاه یا سایر خصوصیات طبیعی است.

(ج) تنوعزیستی:

این مکان تنوع بالایی از گونهها، جوامع، زیستگاهها یا زیست بومها را دارد؛

(چ) عوامل استرسزای انسانی قابل مدیریت:

مکانهایی با عوامل استرسزای انسانی کمتر در ارجحیت قرار دارند؛

(ح) عوامل استرسزای طبیعی قابل مدیریت:

مکانهای با کمترین درجه استرسزای طبیعی، در ارجحیت قرار دارند؛

(خ) دسترسی به دادههای پایه کافی:

این مکان دارای حداقل کمبود اطلاعات میباشد و برخی از درجههای اطلاعات پایه قابل اعتماد در دسترس است؛

(د) نماینده فرهنگی بودن:

این مکان به دلیل وجود فعالیتهای سنتی سازگار با محیط زیست و عجین با طبیعت که باعث رفاه جمعیتهای محلی میشود، دارای ارزش بالای نمایندگی میراث فرهنگی میباشد؛

(ذ) ارزشهای علمی، آموزشی و زیباییشناختی:

این مکان دارای ارزش علمی، آموزشی یا زیبایی شناختی است و با تهدیدهایی که ممکن است بلافاصله ارزش های بومشناختی، زیستشناسی، زیباییشناختی یا فرهنگی آن را مختل کنند مواجه نمیباشد؛

(ر) مداخله جامعه مدنی:

مداخله مستمر و مشارکت فعال عموم مردم بهویژه جوامع محلی در فرآیند برنامهریزی و مدیریت این منطقه وجود دارد.

ب ـ معیار درج در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر

طرفهای متعاهد موافقت مینمایند تا جهت درج درسیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر، اقـدامات برنامهریزی و مدیـریتی زیر را در مناطق پیـشنهادی خـود انجام دهند:

(الف) ارائه دادههای پایه مربوطه از جمله جنبههای زیست محیطی، اجتماعی ـ اقتصادی و فرهنگی و طرحی جهت تکمیل کمبودهای اطلاعاتی شناسایی شده؛

(ب) ارائه اهداف کوتاه مدت و بلند مدت کاملاً مشخص طرح مدیریت حفاظت؛

(پ) ارائه اطلاعات مربوط به مقام/ مقامهای صلاحیتدار و وضعیت مداخله ذینفعان متعدد؛

(ت) بهکارگیری اقداماتی از جمله ارزیابی اثرات زیستمحیطی جهت جلوگیری، پایش و کاهش تمام منابع آلودگی که ممکن است تأثیر منفی بر وضعیت حفاظتی گونه ها، جامعه، زیستبوم یا زیستگاه، ارزش فرهنگی یا زیباییشناختی منطقه پیشنهادی برای درج در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر داشته باشند؛

(ث) در اجرای مفاد این سند الحاقی بهویژه در خصوص معرفی یا معرفی مجدد هر یک از گونهها همکاری کاملی داشته باشند،

(ج) یک منطقه جهت درج در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر باید دارای طرح مدیریت باشد. قواعد اصلی این طرح مدیریت باید از زمان درج تعریف شده و بلافاصله اجراء گردد. طرح مدیریت تفصیلی باید در مدت سهسال از زمان درج ارائه گردد. عدم رعایت این تعهد موجب حذف آن مکان از سیاهه میگردد.

(چ) صلاحیت و مسئولیت اداره و اجرای اقدامات حفاظتی برای مناطق پیشنهادی جهت درج در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر باید به وضوح در متون حاکم بر هر منطقه مشخص گردد؛

(ح) برای اینکه منطقه حفاظت شده در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر درج گردد باید دارای یک بدنه مدیریتی با اختیارات کافی و همچنین ابزار و منابع انسانی جهت جلوگیری یا پایش فعالیتهایی باشد که ممکن است بر خلاف اهداف منطقه حفاظت شده باشند؛

(خ) برای اینکه منطقه ای در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر درج گردد باید دارای برنامه پایش باشد. این برنامه باید به منظور امکان ارزیابی شرایط و تحول منطقه و همچنین اثربخشی اقدامات انجام شده حفاظتی و مدیریتی و در نتیجه تعدیل آنها در صورت لزوم، شامل شناسایی و پایش تعداد معینی از عوامل مهم برای منطقه مورد نظر باشد. ارائه مرتب گزارشهای پایش منطقه از تاریخ درج در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر الزامی است.

پ ـ اجرای اقدامات حفاظتی، برنامهریزی و مدیریتی

۱ـ اهداف حفاظتی و مدیریتی باید به وضوح در متن مربوط به هر مکان مشخص شده باشد و متشکل از مبنایی برای ارزیابی کافی بودن اقدامات انجام شده و اثربخشی اجرای آنها در مدت زمان بازبینی سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر خواهد بود.

۲ـ اقدامات حفاظتی، برنامه ریزی و مدیریتی حاکم برای هر منطقه باید برای دستیابی به اهداف حفاظتی و مدیریتی مندرج در طرح مدیریتی آن مکان در کوتاه مدت و بلند مدت کافی بوده و به طور خاص تهدیدهای آن را مورد توجه قرار دهد.

۳ـ اقدامات حفاظتی، برنامهریزی و مدیریتی باید بر پایه دانش کافی از عناصر محیطزیست طبیعی و عوامل اقتصادی ـ اجتماعی و فرهنگی باشد که مشخصه هر منطقه است. در صورت کاستی در دانش پایه، منطقه پذیرش شده برای درج در سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر، باید جمع آوری دادهها و اطلاعات مفقود را بهصورت فعالانه آغاز کند.

۴ـ در احترام به ویژگی مشخص هر مکان حفاظت شده، اقدامات حفاظتی برای منطقه حفاظت شده دریای خزر باید جنبههای اساسی زیر را مورد توجه قرار دهد:

(الف) تقویت مقررات مربوط به انتشار یا دفع پسماند و سایر موادی که احتمال دارد به طور مستقیم یا غیرمستقیم به یکپارچگی این منطقه لطمه وارد نمایند؛

(ب) تقویت مقررات معرفی یا معرفی مجدد هرگونه به منطقه؛

(پ) ساماندهی هر فعالیت یا عملی که احتمال دارد باعث آسیب رساندن یا مزاحمت گونهها شود یا ممکن است وضعیت حفاظتی زیستبومها یا گونهها را مورد تهدید قرار دهد یا ویژگیهای طبیعی، فرهنگی یا زیبایی شناختی آن منطقه را مختل نماید،

(ت) مقررات حاکم در نواحی اطراف منطقه مورد نظر.

۵ ـ گزارشدهی دورهای پایش و ارزیابی آن مکان و بازبینیهای مناسب طرح مدیریتی باید بر طبق این سند الحاقی انجام شود.

۶ ـ عدم رعایت این معیارها موجب حذف از سیاهه مناطق حفاظت شده دریای خزر میگردد.

قانون فوق مشتمل بر مادهواحده و یک تبصره منضم به متن سند الحاقی(پروتکل)، شامل مقدمه و سی ماده و دو پیوست در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ بیست و پنجم مهر ماه یکهزار و چهارصد مجلس شورای اسلامی تصویب شد و در تاریخ ۱۴۰۰/۸/۱۹ به تأیید شورای نگهبان رسید.

رئیس مجلس شورای اسلامی ـ محمدباقر قالیباف

[۱]ـ این معیارها در آخرین ویرایش (نسخه ۳.۱) «معیارها و سیاهه قرمز اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت» قابل دسترسی است.

بازگشت

محدود سازی نتیجه

جستجو در این محتوا

نسخه چاپی